Dyskusja na temat dysleksji toczy się od wielu lat i to nie tylko w środowisku pedagogicznym. We wstępie należy wyjaśnić, co rozumie się pod pojęciem „dysleksja rozwojowa”, najogólniej można powiedzieć, iż są to specyficzne trudności dziecka w nauce czytania i pisania. Koniecznie trzeba jednak dodać, że dotyczy ona jedynie dzieci w normie intelektualnej oraz osób bez uszkodzeń słuchu i wzroku. Orzeczenie dysleksji rozwojowej wymaga wielu badań, które są prowadzone przez specjalistów z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych. Występowanie dysleksji rozwojowej stwierdza się u dzieci w wieku szkolnym. Biorąc pod uwagę dzieci w wieku przedszkolnym mówi się o ryzyku dysleksji. Termin ten stosuje się w odniesieniu do dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym właśnie, wykazujących wybiórcze zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, które mogą warunkować wystąpienie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Dzieciom z ryzykiem dysleksji należy pomagać jeszcze przed rozpoczęciem nauki szkolnej by nadrobić opóźnienia rozwojowe. Należy jednak podkreślić, że dziecko ryzyka dysleksji nie musi stać się dyslektykiem. Zależy to od tego jak szybko nastąpi rozpoznanie potrzeb dziecka oraz w jakim stopniu uda się zminimalizować nieprawidłowości w rozwoju psychomotorycznym. Ryzyko dysleksji jest prawdopodobne u osób obciążonych genetycznie (dysleksja występuje w rodzinie), pochodzących z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i porodu oraz wśród dzieci, u których można zaobserwować nieprawidłowości w rozwoju psychomotorycznym.
M. Bogdanowicz, psycholog kliniczny, która od lat zajmuje się dysleksją opracowała listę symptomów ryzyka dysleksji, którą zamieszczono poniżej. Zaznaczyć trzeba, że występowanie któregokolwiek z tych objawów u dziecka nie świadczy o występowaniu u niego ryzyka dysleksji.
Objawy ryzyka dysleksji u dzieci w wieku przedszkolnym (3-5 lat)
– dziecko słabo biega, ma problemy z utrzymaniem równowagi (np. podczas chodzenia po wyznaczonej linii),
– dziecko wykazuje niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych i ma z tym problemy (zapinanie małych guzików, sznurowanie butów),
– niechęć dziecka do rysowania, wykonywanie uproszczonych rysunków,
– nieprawidłowy sposób trzymania ołówka w palcach, w którego rezultacie dziecko przyciska ołówek za słabo albo za mocno,
– trudności w składaniu według wzoru obrazków, puzzli, mozaiek,
– opóźniony rozwój mowy,
– trudności z zapamiętaniem krótkich wierszy i piosenek,
– trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów,
– trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw (głównie sekwencji takich jak pory roku, dni tygodnia, pory dnia),
– trudności z budowaniem wypowiedzi, posługiwanie się równoważnikami zdań,
– opóźniony rozwój w zakresie lateralizacji (preferencji jednej ręki),
– opóźniony rozwój w zakresie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Bardzo ważne jest, by, zauważając trudności i problemy dziecka, jak najszybciej podjąć działania wspomagające i stymulujące rozwój. W wieku przedszkolnym takie postępowanie może i powinno przyjąć formę zabawy, co może uchronić dziecko przed licznymi i nie koniecznie zajmującymi ćwiczeniami w późniejszym czasie. Dużą rolę w procesie rozwoju dziecka, a w szczególności dziecka mającego trudności, odgrywają postawy rodziców i nauczycieli wobec jego deficytów. Dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania borykają się z licznymi problemami, a w związku z tym gorzej niż dzieci bez zaburzeń funkcjonują w rzeczywistości rodzinnej i szkolnej. Do działań pozytywnie oddziaływujących na dzieci z trudnościami można zaliczyć: stosowanie aktywizujących i atrakcyjnych dla dziecka metod nauczania, tworzenie miłej i przyjaznej atmosfery podczas zajęć dydaktycznych i terapeutycznych, wykorzystywanie mocnych stron dziecka, integracja grupy rówieśniczej, unikanie napięcia i wzbudzania poczucia winy u dziecka, a także wykazanie się ze strony dorosłego cierpliwością i pełną akceptacją. Dysleksja nie jest chorobą, którą można wyleczyć. Zaburzenie to występuje przez całe życie, przyjmując jednak różne fazy nasilania się objawów. Bardzo ważne jest więc wyćwiczenie strategii postępowania, dzięki którym dysleksja nie będzie przeszkadzać w życiu codziennym.
Dyslektycy, co nie jest często podkreślane cechują się wieloma cechami, które nie są mocną stroną osób bez tego zaburzenia. Wiąże się to z faktem, iż dzieci posiadające specyficzne trudności w nauce czytania i pisania mają bardziej rozwiniętą prawą półkulę mózgową. Jest ona odpowiedzialna między innymi za twórczość, metafory, holistyczność myślenia, dlatego też dyslektycy są błyskotliwi, inteligentni, emocjonalni, utalentowani w takich jak dziedzinach: aktorstwo, muzyka, sport, mechanika, sprzedaż, biznes, projektowanie, budownictwo i inżynieria. T. Edison, W. Churchill, A. Einstein, H. Ch. Andersen, W. Disney, Leonardo da Vinci, P. Picasso, S. Hayek – to nazwiska osób, które łączy twórczość, kreatywność, działanie z rozmachem oraz trudności w nauce, które nie przeszkodziły w wielkiej, światowej karierze. Warto więc zadać sobie pytanie: A może dysleksja to dar?
Dla zainteresowanych:
- M. Bogdanowicz Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie
- Davis R. D. Dar dysleksji
- www.ptd.edu.pl
- www.dardysleksji.pl Kornelia Wolska